Ciekawostki z Charakterem #3 – „Mózg. Opowieści o nas."

Zaczęło się u mnie poszukiwanie lektur do pracy licencjackiej. A gdy nie ma nic w wypożyczalni, trzeba się udać do czytelni i do kolekcji nauk Społecznych, która u nas nazywana jest Kolekcją Żółtą. Tam też sięgnęłam po pewną książkę luźno powiązaną z tematem mojej pracy, ale co nieco udało mi się w niej znaleźć, więc pod pretekstem pisania pracy zabrałam ją na noc do domu, bo książki z czytelni można wypożyczyć na noc zwracając przed dziewiątą rano.

Co to za książka, która tak mnie wciągnęła, że w przeciągu jednego wieczora i poranka sobie z nią poradziłam? Mózg ludzki nigdy nie przestanie mnie fascynować, a w książce „Mózg. Opowieści o nas." Davida Eaglemana znalazłam odpowiedzi na wiele nurtujących mnie pytań.

Co mnie w niej tak zachwyciło? Książka nie jest napisana w typowym podręcznikowym stylu. Właściwie to niewiele ma z nim wspólnego. Jeśli przeraża Was język specjalistyczny, który trudno jest zrozumieć, to tutaj nie musicie się obawiać. Autor ma bardzo przyjemny styl, przez co książkę czytałam błyskawicznie ani trochę się przy tym nie męcząc. Każda nowa myśl jest zobrazowana na przykładzie, zaś przykłady dotyczą najróżniejszych dziedzin życia. Wszystkie specjalistyczne pojęcia autor objaśnia. Jeśli chociaż trochę odnajdujecie się w tych tematach, to ta pozycja jest dla Was lekturą obowiązkową.

A w tym poście podzielę się z Wami kilkoma ciekawymi faktami, które poznałam podczas lektury tej niesamowitej książki.

#1

Jak długo formuje się mózg?

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu uważano, że formowanie się mózgu dobiega wraz z końcem dzieciństwa. Dziś jednak już wiemy, że proces ten trwa nawet do dwudziestego piątego roku życia.

#2

Nastolatki a dorośli

U nastolatków mechanizm odpowiedzialny za odczuwanie przyjemności jest niemal tak samo rozwinięty jak o dorosłych. Natomiast działanie kory oczodołowej-czołowej – odpowiedzialnej za podejmowanie decyzji, uwagę i symulację przyszłych konsekwencji – pozostaje dalej na poziomie aktywności obserwowanej u dzieci. Dojrzałe układy odpowiedzialne za poszukiwanie przyjemności przy jednoczesnej niedojrzałości kory oczodołowej–czołowej oznaczają, że nastolatki są nie tylko nadmiernie wrażliwe emocjonalnie, ale też bardziej od dorosłych ograniczone w swej zdolności panowania nad emocjami.

#3

Świat bez barw

Barwę uważamy za podstawową cechę otaczającego nas świata, ale tak naprawdę w świecie zewnętrznym kolor nie istnieje. Kiedy promieniowanie elektromagnetyczne uderza w jakiś przedmiot, część tego promieniowania się odbija i trafia do naszych oczu. Jesteśmy w stanie rozróżnić miliony długości fal, ale dopiero w naszej głowie dochodzi do tego, że niektóre z nich stają się barwą. Kolor to jedynie interpretacja długości fali i następuje ona tylko wewnątrz nas. Mowa tu jedynie o świetle widzialnym w zakresie od czerwieni po fiolet. Cala reszta fal – w tym fale radiowe, mikrofale, promieniowanie rentgenowskie, promieniowanie gamma, fale telefonii komórkowej, wi-fi itd. – przenika przez nas, a my w ogóle nie zdajemy sobie z tego sprawy. Jest tak, ponieważ nie mamy wyspecjalizowanych receptorów biologicznych, by odbierać fale z szerszego zakresu.

#4

Jak zatem wygląda świat poza naszą głową?

Jest pozbawiony barwy jak też dźwięków. Jedynie zmiany ciśnienia i powietrza są wychwytywane przez nasze uszy i przekształcane w impulsy elektryczne. Mózg przedstawia nam je jako poszczególne dźwięki. Otaczająca nas rzeczywistość jest również pozbawiona zapachów. Poza obrębem naszego mózgu nie ma czegoś takiego jak zapach. Cząsteczki unoszące się w powietrzu trafiają na receptory umiejscowione w nosie  i są interpretowane jako różne wonie. Rzeczywisty świat wcale nie jest pełen doznać sensorycznych. To nasz mózg je nam zapewnia.

#5

Jeśli mózg nie działa prawidłowo

Zachwiana równowaga biochemiczna w mózgu może zmienić przebieg sygnałów odpowiedzialnych za wrażenia zmysłowe. Wystarczy niewielka zmiana,  a człowiek może wpaść w pułapkę rzeczywistości, w której mają miejsce dziwaczne i nieprawdopodobne zdarzenia. Przykładem są osoby chore na schizofrenię, które słyszą głosy, czy widzą rzeczy, które realnie nie mogą mieć miejsca. Wszystko dlatego, że wierzą w opowieść będącą wynikiem ogółu biochemicznych zdarzeń w ich mózgach.

#6

Zwolnienie w czasie

W sytuacjach zagrożenia obszar mózgu zwany ciałem migdałowatym wskakuje na wyższe obroty, rozdysponowując pozostałe zasoby mózgu i zmuszając całość, by natychmiast zajęła się daną sytuacją. Wspomnienia są wtedy rejestrowane z  wiele większą liczbą szczegółów i w pełniejszym zakresie niż to dzieje się zazwyczaj. Uruchamia się wówczas układ pamięci długotrwałej. Pojawia się wówczas interesujący skutek uboczny. Mózg nie jest nawykły do takiego zagęszczenia rejestrowanych wspomnień, więc gdy dochodzi później do ich przypominania, interpretujemy to tak, że zdarzenie musiało trwać znacznie dłużej. Wychodzi zatem na to, że wcale nie rejestrujemy przerażających wydarzeń w zwolnionym tempie, lecz wrażenie wynika z tego, w jaki sposób odczytujemy wspomnienia. Duża liczba szczegółów podpowiada nam, że coś musiało się dziać w zwolnionym tempie, choć wcale tak nie było.

#7

Empatia dzięki współodczuwaniu bólu

W nawiązywaniu kontaktów z innymi niebagatelną rolę odgrywa matryca bólowa, czyli sieć współpracujących ze sobą obszarów odpowiedzialnych za przetwarzanie bólu. Gdy widzisz, że komuś wbijana jest igła do zastrzyków, spora część matrycy bólowej w twoim mózgu również się uaktywnia. Oczywiście nie te, które mówią o tym, że sam zostałeś ukłuty, ale te odpowiedzialne za emocjonalne postrzeganie bólu. Obserwowanie jak ktoś inny odczuwa ból i odczuwanie go samemu wykorzystują te same obszary mózgu. Na tej podstawie buduje się empatię.

#8

Czy mózg to tylko maszyna?

W 1714 roku Gottfried Wilhelm Leibniz, niemiecki filozof, matematyk i naukowiec uważany za „ostatniego człowieka, który wie wszystko", stwierdził, że sama tkanka mózgowa nie jest w stanie prowadzić wewnętrznego życia. Od niego pochodzi eksperyment myślowy zwany eksperymtem Leibnitza. Porównał on mózg do młyna. Gdybyśmy powiększyli mózg do rozmiarów młyna i przyjrzeli się jego wnętrzu, dostrzeglibyśmy jedynie elementy i części. Nie zauważylibyśmy tam niczego, co jest związane z percepcją. Wszystkie elementy po prostu oddziaływałyby na inne części. Gdybyśmy spisali wszystkie interakcje, wcale nie dowiedzielibyśmy się, gdzie jest zlokalizowane myślenie czy postrzeganie. Do tej pory poszukuje się odpowiedzi na to pytanie.

#9

Czy gdyby zachować mózg, można by kiedyś przywrócić do życia myśli, świadomość i indywidualizm jednostki?

Od pięćdziesięciu lat Alcor Life Extension Foudation opracowuje technologię, która ma umożliwić ludziom żyjącym w tej chwili przejście, w późniejszym czasie, pełnego cyklu życia po raz drugi. Instytut ten obecnie przechowuje 129 osób w stanie głębokiego zamrożenia, które ma zatrzymać ich biologiczny rozkład.

Widzimy zatem, że nasz mózg, dotąd najbardziej niezbadany obszar, może mieć nieograniczone możliwości. Autor uświadamia nam, jak wiele zależy od odkryć dotyczących mózgu. Mamy przed sobą fascynującą zagadkę, której rozwiązanie w pewien sposób zmieni to, kim jesteśmy. To tylko wybrane ciekawostki. W książce znajdziecie o wiele więcej. Które obszary zaciekawiły Was najbardziej?